Provinciale staten- en waterschapsverkiezingen 2023

Slappe bodem leidt tot bodemdaling en veel schade in bebouwde en landelijke gebieden. Provincies en waterschappen ondervinden zelf de financiële en maatschappelijke gevolgen van bodemdaling, maar hebben ook een deel van de oplossing in huis. Het Platform Slappe Bodem reikt daarom graag enkele suggesties aan om bodemdaling in de verkiezings- en coalitieprogramma’s van provincies en waterschappen op te nemen.

Provincies en waterschappen werken samen met gemeenten en kennisinstituten om bodemdaling en de schade daarvan te beperken en de kwaliteit van de leefomgeving te verbeteren. Het water- en bodemsysteem moet het uitgangspunt worden voor de inrichting van Nederland. Voor een succesvolle aanpak zijn meer middelen (regelgeving, kennis en geld), een actieve aanpak én een lange adem nodig. Alleen zo kan de economie in gebieden met bodemdaling ook op langere termijn verder groeien en kan de kwaliteit van het water- en bodemsysteem sturend worden gemaakt voor ruimtelijke ontwikkelingen. 

Het is belangrijk dat provincies en waterschappen in uitvoering en beleid meer doen om bodemdaling tegen te gaan. De Provinciale Staten- en waterschapsverkiezingen van 15 maart 2023 en de vorming van nieuwe coalities zijn een uitgelezen kans om dit vorm te geven. Samen kunnen we de bodemdaling remmen en de gevolgen terugbrengen tot een beheersbare omvang.

Water en bodem sturend en de ruimtelijke puzzel

Het Rijk heeft aan provincies gevraagd om op basis van onder meer het principe ‘water en bodem sturend’ de ruimtelijke puzzel te gaan leggen voor de toekomstige ontwikkeling van Nederland. Dit is een grote omslag in de ruimtelijke ordening, waar vaak het water- en bodemsysteem werd aangepast aan de gewenste functie. Waterschappen hebben een belangrijke rol als beheerders en kenners van het watersysteem: de grenzen van wat het systeem aankan, vooral in gebieden die te maken hebben met bodemdaling, worden bij waterschappen het eerst gezien. Daarover zullen waterschappen in een eerder stadium dan tot nu toe gebruikelijk was met provincies en gemeenten in gesprek moeten. Dit geldt vooral bij planvorming of veranderingen van grondgebruik waarbij ingrepen in het watersysteem leiden tot bodemdaling of kansen bieden om bodemdaling tegen te gaan. Dat vraagt om een actieve en zelfbewuste opstelling van waterschappen.

Het tegengaan van bodemdaling is direct gekoppeld aan het uitgangspunt ‘water en bodem sturend’. Het is aan provincies en waterschappen om in gebiedsprocessen hieraan concrete en effectieve maatregelen te verbinden.

Voor andere handelingsperspectieven vanuit provincies en waterschappen, download onze flyer.

Download
wiekanwatdoen.pdf

Bouwopgave

Nieuwbouw
Door bodemdalingsbestendig te bouwen en gebruik te maken van lichtgewicht ophoogtechnieken, is bouwen op slappe bodem goed mogelijk. Zo kunnen we ervoor zorgen dat er op een duurzame manier gebouwd kan worden, zonder daarbij een probleem voor de toekomst te creëren. Er is inmiddels veel kennis opgebouwd en er zijn nieuwe technieken ontwikkeld. Het is van belang deze kennis ook toe te passen en verder te gaan met het ontwikkelen van innovaties. Waterschappen en provincies hebben een rol in het aanwijzen van de plekken waar het water- en bodemsysteem geschikt zijn voor bebouwing. Waar dit niet zo is en er toch gebouwd moet worden om andere redenen, kunnen waterschappen en provincies de randvoorwaarden bepalen waarbinnen bebouwing mogelijk is. Zo worden bouwers gestimuleerd om duurzame keuzes te maken voor de langere termijn. Hierbij is de levenscycluskostenbenadering een sterk instrument.

Bestaande bebouwing
Het is belangrijk om ook aandacht te geven aan het bestaande bebouwde gebied. Hier speelt bodemdaling een andere rol dan bij nieuwbouw en moet de koppeling gezocht worden met de energietransitie en klimaatadaptatie, waarbij provincies en waterschappen met gemeenten optrekken. Speciale aandacht is nodig voor verdroging (grondwater) en de gevolgen voor funderingen van oudere gebouwen, ook in de bebouwingslinten in het landelijk gebied. Eigenaren kunnen worden ondersteund bij funderingsherstel en preventie van funderingsschade. Waterschappen en provincies kunnen gemeenten ondersteunen bij het (actieve) grondwaterpeilbeheer. Daarvoor is voldoende aanvoer van oppervlaktewater nodig. Ook kunnen provincies en waterschappen gemeenten helpen bij het bodemdalingsbestendig en klimaatadaptief maken van de openbare ruimte door dit op te nemen in het gemeentelijke beleid voor beheer van de openbare ruimte, riolering en water.

Veenweiden

Veenweidegebieden zullen, om bodemdaling en daarmee de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen, in de toekomst natter moeten worden, waardoor ze minder geschikt worden voor agrarisch gebruik. Provincies, waterschappen en gemeenten geven in gebiedsprocessen samen met inwoners en bedrijven invulling aan de doelstellingen die door het Rijk zijn vastgesteld. Daarbij hebben de provincies het voortouw. Door nauwe samenwerking, het stimuleren van onderzoek en de toepassing van innovaties en lokale gebiedskennis, spelen provincies en waterschappen een cruciale rol in het vinden van nieuw perspectief voor de bewoners en gebruikers van veenweidegebieden. Bodemdaling zal daarbij geminimaliseerd moeten worden om veiligheid en beheer op lange termijn te verzekeren.

Samenwerking

Het Platform Slappe Bodem is een netwerksamenwerking van 23 gemeenten, 6 waterschappen en 2 provincies. Het doel van deze samenwerking is om bodemdaling in bebouwde en landelijke gebieden duurzaam en betaalbaar onder controle te krijgen en waar mogelijk te stoppen. Om schade te voorkomen, is een integrale, nationale aanpak nodig waarin alle overheidslagen, maar ook inwoners en bedrijven, een rol hebben. Bodemdaling is een nationale problematiek, die nationaal aangepakt moet worden. Geen enkele overheidslaag heeft de sleutel tot de oplossing. Het vergt samenwerking om bodemdaling onder controle te krijgen. Het is voor de provincies en waterschappen dan ook van belang om met alle partijen in gesprek te zijn en te blijven over de gedeelde verantwoordelijkheid.

Meer hierover is te zien in de infographic Bodemdaling remmen we samen (pdf). Voor meer informatie over onderhoud van wegen download u de illustratie Wegen op slappe bodem (pdf).

Webinar voor Statenleden en AB-leden waterschappen

In mei en juni 2022 organiseerde het Platform Slappe Bodem in samenwerking met KCAF en RVO webinars voor nieuwe raadsleden om het onderwerp bodemdaling en de handelingsperspectieven voor gemeenten nader toe te lichten. In 2023 zullen nieuwe webinars georganiseerd worden. Heeft u interesse? Geef dit dan door via info@slappebodem.nl of abonneer u op de nieuwsbrief.

Leessuggesties voor meer (achtergrond)informatie:

• Kenniscentrum bodemdaling en funderingen (KBF) 
• Kenniscentrum aanpak funderingsproblematiek (KCAF)
• De participatieladder (van KCAF)
• Funderingsloket Groene Hart
• Klimaateffectatlas: Risicokaarten funderingen - Klimaateffectatlas
• Indicatieve funderingsviewer en KCAF-meldingenkaart: Funderingsviewer indicatieve aandachtsgebieden (rvo.nl)